Granit hakkında bilmeniz gerekenler

Granit, öncelikle feldspat ve kuvars mineralleri başta olmak üzere değişik türdeki minerallerden oluşan doğal, volkanik bir taş türüdür. Yerküre derinliklerinde herkesin malum olduğu üzere magma vardır. Magmanın yukarı çıkması ve soğuması ile granit oluşur. Minerallerin çeşit ve miktarına göre oluşan granitin doku ve renginde farklılıklar olur. Granit, volkanik oluşumlar neticesinde ortaya çıkan bir taş türüdür. Granit, yer kabuğunun derinliklerinde erimiş haldeki magmanın, yer kabuğu hareketleri, çeşitli toprak kaymaları ve depremler sonunda yeryüzüne çıkmasıyla oluşur. Bu oluşum milyonlarca yıl sürer. Birkaç yılda oluşabilecek bir malzeme değildir.

Granitin ana mineralleri, feldspat ve kuartz ile ikincil mineral olarak nitelendirilebilecek piroksen, amfibole ve mika mineralleridir. Bu minerallerin ana taş üzerinde dağılımlarına göre de granitin rengi oluşur. Granitin yerküre içerisinde sıcaklığı yaklaşık 400 derecedir. Bu ısının soğuması çok çok uzun bir zaman alır. Oluşan bu yüksek ısı, yeraltındaki jeotermal suların da ortaya çıkmasına sebep olur. Granitin çatlak kısımlarından süzülen sular ve granitin içerisindeki çözülebilir nitelikteki mineraller jeotermal suyu meydana getirir.

Granitte yapılan ölçümlerde albit ve kuvars oranı yoğun ise granit gri veya beyaz renkte gözükür. Eğer granitte feldspat ve potasyum oranı fazla ise granit pembe renk alır. Granitteki mineral bileşimleri %10-40 arasında kuvars, %30-60 oranında fildispat barındırıyor ise granit açık renkli olarak karşımıza çıkar. Granit, kristal bir yapıya sahip, sert taneli ve göz alıcı duruşa sahip olan gösterişli bir kütledir. Granitin içerisinde barındırdığı tanelerin büyük çoğunluğu gözle görülür niteliktedir. Ticari anlamda granit hemen her sektörde kullanılır. Granit, eski dönemlerden beri önemli ve değerli bir malzeme olma özelliğini korumuş ve bundan sonra da koruyacaktır.

Granit çeşitleri, genellikle dayanıklılığın ve neme karşı korunmanın ön plana çıktığı anıt gibi yapıların inşasında kullanılır. Parçalanmış halde olan granit ise baraj dolgularında ve beton yapımında kullanılır. Yapısında feldispat ve %20 kuvars minerali bulunan granitte, bunun yanında biolit, hornblend, muskovit, piroksen ve farklı mineraller bulunur. Granitin oluşma aşaması, erimiş magmanın magnezyum-demir mineralleri ve plagioklas feldispatların kristal hale gelmesi ile başlar.

Granit, içerisinde barındırdığı minerale göre farklı kategorilerde değerlendirilir. İçerisindeki tanelerin boyutu granitten granite farklılık gösterir. Renklerinin de feldispatınkine göre belirlendiği görülür. Fakat kuvars hornblend ve mika oranlarının fazla olması durumunda renk değişir. Beyaz, pembe, zeytin yeşili, kırmızı, koyu gri, açık gri renk gibi adlarıyla anılır.

Sıradan bir granitin özgül ağırlığı 2.6-2.8 gr/cm’dir. Hakiki prozitesi % 0.4 ila 1.5 arasında değişir. Basınç mukavemeti 1600 ila 3300 kg/cm arasında olan granitin aşınma mukavemeti de 5.8 kg/cm’dir. Granitin sertliği ise içindeki minerale göre farklılıklar gösterir ve 6.5 birim kabul edilir. 

Granit Nerelerden Çıkarılır?

Granitin farklı türlerinin olduğunu yukarıda belirtmiştik. Granit türlerinden olan kırma taşta aranan en önemli özellik kırılma, ayrılma, kimyasallara karşı mukavemet, dayanıklılık, yıpranma karşısında mukavemet, sertlik, donma, sağlamlık, çözünmeye karşı mukavemettir. Sertlik ve dayanıklılık granitin özelliğini ve kıymetini artırıyor olsa da işlenmesi bakımından firmalara maliyet anlamında olumsuz yönde etki eder. Ayrıca kırma taşın çıkarılmasında şirketlere en büyük gider kalemlerinden birisi nakliye olduğu için kırma taş ocakları tüketim alanlarına mümkün olduğu kadar yakın bir bölgede tesis edilir.

Granitin bünyesinde barınan minerallerin sertlik oranlarının yüksek seviyede olması, hem granit ocağının kurulması aşamasında, hem de düzenleme, parlatma, kesme, perdahlama faaliyetleri sırasında işletmenin iş gücü ve teknik maliyetini önemli ölçüde artırır. Bununla birlikte, üretilen malzemenin yüksek kalitede olması, çarpma, tazyik, aşınmaya karşı son derece dayanıklı olması, oluşan yüksek maliyeti unutturur. Üretilen yüksek kalitede granit kendisine özelliğine uygun bir pazarda yer bulur.

Granitin yeraltından çıkarılması, belirlenen bölgedeki mühendislik faaliyetleri sonucunda yeri tespit edilmiş alanlara maden ocakları kurulması ile gerçekleşir. Granitin tespit edildikleri ve çıkarıldıkları alanlara göre renkleri farklılıklar gösterebilir. Dünyanın hemen hemen her yerinde granit ocakları vardır. Türkiye’de de yaygın olarak çıkarılan granit, ağırlıklı olarak Bursa, Eskişehir, İstanbul, Edremit bölgelerinde çıkarılır. Bunların yanında birçok ilde granit maden ocaklarının olduğu görülebilir.

Granit Nerelerde Kullanılır?

Ürün, yaygın bir kullanım alanına sahiptir. Yollarda kullanılan bordür taşı ve parkelerde çok eski yıllardan beri granit kullanıldığı görülmektedir. Kullanım alanlarına göre basınca, darbeye karşı dayanıklı granit çeşitleri daha çok tercih edilir. Güzel görünümlü bir cila olarak kabul edilen granit, güzel renk çeşitleri sebebiyle de tercih edilmektedir. Büyük yapıların inşasında kaplama malzemesi olarak da yaygın şekilde granitin kullanıldığına şahit olunur.

Ürün, iki çeşit olarak pazarda kendisine yer bulur. Bunlar, blok taş ve kırma taş mıcır çeşitleridir. Kırma taş granitler, beton harçlarında kum olarak, yolların inşasında, tren yolunun bel altı olarak, kuyu çakıllama faaliyetlerinde filtrasyon denilen katmanların hazır hale getirilmesinde, baraj dolu savakları ve dalga kıranların inşasında yaygın olarak kullanılır. Blok taş çeşidinde olan granitler ise mezar taşlarının yapımında, abide yapımlarında, binaların inşasında kaplama malzemesi olarak, yolların inşasında kaldırım ve döşeme taşı olarak kullanılır. Kırma taşta granitin dış güzelliği aranmaz. İşletmeler için kırma taş faaliyetleri daha kolay ve maliyeti düşük girişimlerdir.

Blok taş granit işletmeciliği ise kayanın yapısının özellikle incelenmesi gereken ve dış görünüşün önem kazandığı madencilik faaliyetleridir. İşletmeler için blok taş çıkarılması meşakkatli bir faaliyettir, maliyeti de yüksektir. Tabi buna göre satış fiyatı da artmaktadır. Daha çok göze hitap edecek alanların inşasında karşılaşılan blok taş granitler, parlak ve etkileyici görüntüsü ile ön plana çıkar.

Yukarıda da değinildiği gibi granit, günümüzde iç ve dış mekân mimarisinde yaygın olarak kullanılır. Granit, evlerin inşasında iç mekân malzemesi olarak zemin döşemelerinde, asansör, mutfak, banyo, duvar ve merdiven kaplamalarında, masa ve dekoratif eşyaların inşasında kendisine geniş bir kullanım alanı bulur. Binaların dış cephe inşasında ise, cephe kaplama malzemesi, bordür ve kaldırım taşlarının yapımı, çeşme, havuz, peyzaj, barbekü, dış cephe kaplaması gibi oldukça geniş bir kullanım alanına sahiptir.

Granit çıkarılırken çatlak, yarık ve faylanmaya karşı düzlemlerin süreksizliği blok imalatına engel olmayacak ölçüde geniş aralıkta olmalı ve bunun ikincil minerallerle tatmin edici sağlamlıkta olması önem arz eder. Toplumumuzda yaygın olarak yapılan bir hataya da değinmek gerekirse; çoğu kişi, granit ile mermer arasındaki farkı bilmemekte ve bu iki malzemeyi birbirine karıştırmaktadır.

Mermer ve granit yerkürede farklı oluşum evrelerinden geçerek ortaya çıkan doğal taşlardır. Mermer granitten çok daha kısa sürede oluşur ve ortaya çıkar. Bu sebeple ikisi arasında bazı farklar mevcuttur:

• Granit mermerden çok daha serttir.
• Granit kolay kolay çizilip lekelenmez iken mermer çizilebilir ve leke tutabilir.
• Granit, mermerden daha pahalı bir malzemedir.
• Granit sert olması sebebiyle mermerden çok daha zor kırılır. Doğal olarak daha dayanıklıdır.
• Geçmişten bugüne yaygın olarak kullanılan mermerin yerini zamanla granitin aldığı görülür.
• Mermer çıkarma işleminin maliyeti granit çıkarma işleminin maliyetinden daha düşüktür.